Fren Sistemi Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Hidrolik frenlerde aracın frenleme organlarını çalıştırmak için hidrolik yağ basıncından
yararlanılır. Hidrolik fren sistemi, basıncı fren pedalından balatalara veya pabuçlara aktarmak için fren hidroliği kullanır. Fren sisteminde pedala kuvvet uygulandığında merkez silindirinin pistonu basınç oluşturur. Pedal kullanarak, fren hidroliği bu basıncı fren balatalarına aktarır. Oluşan bu basınç, borular vasıtasıyla tekerlek silindirlerine ulaştırılır.Tekerlek silindirlerinin pistonları açılarak frenleme sağlanır. Hidrolik fren sistemleri daha çok binek araçlarda kullanılır. Diğer sistemlere göre tepki süresi daha kısadır. İmalatı daha kolay ve sistem olarak daha ucuzdur.

Kendi içerisinde hava üretimi yapan araçların fren pedalının verdiği uyarı ile birlikte havayı mekanik güve dönüştürmeyi sağlayan sistemlere havalı fren sistemi denir. Ağır vasıta ya da ağır ticari olarak tabir edilen araçlarda havalı fren sistemi kullanılır. Havalı fren sistemi genellikle kamyon ve tır gruplarında görünmektedir. Ağır vasıta araçlarda hidrolik sistemlerde yağ bittiğinden dolayı havalı fren sistemi kullanımı tercih ediliyor. Hidrolik sistemlerde yağ bittiğinde fren yapılması mümkün değildir. Fakat havalı fren sistemlerinde hava boşalırsa araç durmaya çalışır. Ağır vasıtaların frenin bozulması ile ilgili kazalar genellikle yaşlı araçlarda olur. Bunun en önemli nedeni ise balataların eskimesi ya da yıpranmasıdır. Balatalara gerekli bakım yapılmazsa ciddi kazalar gerçekleşebilir. Bir diğer neden ise çok sık karşılaşılmasa da fren körüklerindeki havanın bir nedenden ötürü boşalmamasıdır.

ABS (Kilitlenme Karşıtı Frenleme Sistemi), taşıt araçlarının her türlü yük durumunda bütün yol koşullarında ve çeşitli süratlerdeki zorunlu durumlarda yapılacak ani frenlemelerde tekerleklerin kilitlenmesini önleyerek direksiyondaki tam hakimiyeti sağlayan fren sistemidir. ABS, İngilizce Anti-lock Braking System ifadelerinin kısa yazım biçimidir. Kilitlenmeyen fren sistemi anlamına gelir.

Hidrolik frenlerin araç tekerleklerinin kilitlemesini engellemek amacıyla icat edilmiştir. ABS sistemi herhangi bir tekeri diğerlerinden daha az döndürür ya da dönmediğinde devreye girerek; o tekere yapılan frenlemeyi azaltarak aracın kaymasını engeller.

ABS fren durumunda her bir tekerleğin devir sayısındaki değişikliği bir kontrol ünitesi aracılığı ile denetleyen bir sistemdir. Dönüş sayısının ani düşmesi (örneğin kaygan zeminde fren yapma durumunda) ve tekerleğin kilitlenmesi durumunda kontrol ünitesi otomatik olarak fren basıncını düşürür. Tekerlek tekrar hızlanınca fren basıncını tekrar yükselterek tekerlek frenlenir. Bu aşama saniyede birçok kez gerçekleşir. Sağ ve sol tarafın ayrı zeminlerde olması halinde bile (örneğin sağ tekerlekler ıslak sol tekerlekler kuru zeminde) herhangi bir kilitlenme veya kayma söz konusu değildir. Bu sayede direksiyona hakimiyet tam, fren mesafesi oldukça kısadır.

ASR Fren Sistemi, aracın aracın ani tepkilerde patinaj yapmasının önüne geçen bir sistemdir. Bu da kullanıcı için çok daha güvenli ve kolay bir sürüş anlamına gelir. Arabada ASR çekiş kontrol sisteminin düzgün bir şekilde çalışabilmesi için araçta farklı bazı sistemlerin de bulunması gerekir. Bunlar; Teker hız algılayıcısı, ABS ve ECU olarak sıralanabilir. Teker hız algılayıcısı, tekerleklerin üzerinde bulunur ve onların dönüş hızlarını algılar. Bu sistem sayesinde ASR fren sistemi, hangi tekerleklerin patinaja düştüğünü belirler. Teker hız algılayıcı görevini yaptıktan sonra ABS patinaja giren tekerleğe fren uygular ve güvenli bir sürüş yapılmasını sağlar. Elektronik Kontrol Ünitesi olarak da anılan ECU, tekerleklerden gelen bilginin toplandığı alandır. Patinaj sırasında gelen sinyale ne tepki verileceğine bu sistemde karar verilir.

Türkçe adı ‘’Elektronik Stabilite Programı’’dır. Kendi başına sistem olmayan ASR-Patinaj Önleme Sistemi, ABS-Kilitlemeyi Önleyen Fren Sistemini desteklemesi ile bir işlev görmektedir. Bu sistemlerin olmaması halinde ESP sisteminden söz etmek mümkün değildir. Araç sürücüsünün araçtan istemiş oldukları ve aracın davranma biçimi arasında denge bozukluğu varsa ESP devreye girmektedir. ESP sürekli olarak arka planda faal olarak beklemektedir. Kritik ve önemli bir durum oluşması halinde devreye girmek için hazırdır.

Fren yolunu kısaltır ve acil durumlarında mevcut sisteme destek sağlar. Temel olarak sürücüye ani frenlerde zaman kazandırmayı ve düşük bir baskı uygulasa dahi gerekli tepkiyi almasını sağlamaktadır. Son yıllarda otomobil üreticileri BAS Plus adı verilen yeni bir teknoloji sunuyor. BAS Plus sistemiyle araç içerisinde bulunan bir radar ani çıkan engellere otomatik tepki vererek fren yapılması sağlanır.

Motor freni düzenleme sisteminin kısaltılmış halidir. Arabanızın kaygan zeminler üzerindeyken motor freninin gücü nedeniyle çekiş yaptığı tekerlerde meydana gelebilecek kayma, yoldan çıkma gibi aksaklıkların meydana gelmesini engellemektedir.

EBD, yani Electronic Brake Force Distribution olarak bilinen sistem Türkçe’de Elektronik Fren Kuvveti Dağıtım Sistemi olarak bilinmektedir. Bu sistemin öncelikli amacı hem ön hem arka tekerlekler arasında oluşan kuvveti düzenlemek ve dengeli olarak her iki kısmada iletmektir. Normal şartlarda frenleme gerçekleştiğinde aracınız arkadan öne doğru kalkmaktadır. EBD ise aracın frenlerinin gücünü düzenleyerek arka kısmın yere yaklaşması sağlanır.

Elektronik Park Freni olarak geçen sistemde otomobilin fren kaliperleri ile motor birbirine bağlıdır. Elektrikli park freni, binek araçlarda rampalarda ve düz yollarda aracı sabit tutmak için kullanılır. Bu sistem, geleneksel olarak manuel bir park freni kullanılarak gerçekleştirilir. Konsolda bulunan bir düğme ile aktif hale gelmektedir. Temel olarak el freninin yerine geçmektedir.