Otomobillerde basit görünen, fakat görevi gereği oldukça önemli olan birçok parça bulunuyor. İçten yanmalı motorların ateşleme sisteminde kullanılan buji de bu önemli parçalardan biri. Bu yazımızda sizlere buji nedir sorusuna cevap verip bu konu hakkında bilgilendireceğiz.
Buji Nedir ?
Yanma odasındaki yakıt ve hava karışımının kıvılcım çıkararak ateşlenmesini sağlayan parçaya buji denir.
Motorun hareket enerjisine ulaşabilmesi için yakıtın ateşlenmesi gerekmektedir. İçten yanmalı motorlarda yakıtı ateşleyen parçaya buji deniliyor. Buji, elektrik bağlantı ucu, izolatör, bağlantı gövdesi ve elektrotlardan oluşmaktadır. Bujinin parçaları, ateşleme işlemini güvenli bir biçimde sağlamasına yardım eder. Motordaki buji sayısı silindir adediyle doğru orantılıdır. Bujinin iyi çalışması, elektrotların birbirine olan mesafesine ve temizliğine bağlı olarak değişmektedir.
Kısaca buji, motorlarda ateşleme görevini üstleniyor diyebiliriz. İçten yanmalı motorlarda yakıt ve hava sıkıştırılır. Buji yakıtı ateşleyerek motora hareket enerjisinin ulaşmasına yardım eder. Ayrıca bujinin ateşleme görevi olduğu gibi soğutma görevi de vardır. Ateşleme sırasında oluşan yüksek ısıyı dışarı atar.
Buji Hangi Motorlu Araçlarda Bulunur ?
Benzinli ve benzinli/lpg’li motorlara sahip araçlarda buji kullanılmaktadır. Benzinli motora sahip tüm araçlarda ateşleme bujisi kullanılır. Dizel araçlarda, ateşleme bujisi bulunmaz. Dizel motorlar sıkıştırılarak hava ile patlatmalı olarak yani kıvılcımsız çalışırlar.
Buji Çeşitleri Nelerdir?
Ateşleme görevi üstlenen bujiler tırnak sayılarına sınıflandırılmaktadır. Bunlar; tek tırnak buji veya çift tırnak buji; tırnak şekline göre ise standart buji veya performans buji olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak buji çeşitlerinin temel ayrımı merkez elektrotun yapısından kaynaklanmaktadır.
En yaygın buji çeşitleri:
Bakır buji: Aslında standart buji olarak bilinirler. Bu bakır bujilerin iç çekirdeği bakırdan, elektrot kaplaması ise nikel alaşımından oluşmaktadır. Bakır yüksek sıcaklığa maruz kaldığında kolayca eriyen bir metal olması sebebiyle bujilerde nikel kaplama kullanılmaktadır. Bakır buji fiyatları daha düşük olduğu halde daha kısa ömürlü bir kullanım sunmaktadır. Bakır, iridyum ve platinden daha güçlü bir iletken olduğu için yüksek performanslı araçlarda da kullanılabilmektedir.
Platin buji: Platin, nikel alaşımından çok daha sert bir metaldir. Bu sebeple daha yüksek bir erime noktasına sahiptir. Merkez elektrotunda platin bir disk barındıran platin bujiler yüksek sıcaklığa ve korozyona karşı iyi bir direnç sağlıyor. Bu da bakırlara oranla iki kat daha uzun ömürlü olmasını sağlıyor.
İridyum buji: Elektrot uçları iridyum metalinden oluşan bu buji türü fazla yüksek iletkenlik seviyesine sahip değil. Ancak diğerlerinden daha uzun ömürlü. İridyum bujileri, elektrik akımı üretmek için daha az voltaj gerektiriyor. Fakat bu bujilerin en büyük dezavantajı ise yüksek maliyetli olması.
Buji Arızası Olduğunda Nasıl Anlaşılır?
Aslında buji motor performansını doğrudan etkileyen bir parçadır. Bu sebeple arıza durumlarında hissedilir belirtilere sebep olmaktadır.
Eğer;
- Aracınızın yavaş çalıştığını veya eskisi kadar hızlı bir şekilde ivmelenmediğini fark ettiyseniz,
- Yakıt tüketiminde gözle görülür bir artış gözlemliyorsanız,
- Gaz pedalına bastığınızda aracınızın motorunda tekleme hissediyorsanız,
- Motor rölantideyken pürüzlü ve titreşimli bir şekilde çalıştığını hissediyorsanız,
- Marşa bastığınızda motorunuz geç çalışıyor veya hiç çalışmıyorsa otomobilinizde buji arızasının meydana gelmiş olma ihtimali yüksektir.
Sıcak buji – Soğuk buji Nedir ?
Farklı iki kısımda üretilmelerine göre bujiler, sıcak ve soğuk olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Bu iki tipi birbirinden ayıran kısma burun porseleni denmektedir.
Burun porseleni kısa olan bujilere soğuk buji denilir. Burun porseleni kısa olduğu için yanma odasındaki sıcaklığın temas yüzeyi daha az olacaktır. Bu sebeple de daha az ısınacaktır. Bu bujilerin ısı kapasiteleri daha yüksektir. Tam tersi olarak ise sıcak bujilerin porselen uç kısımları soğuk bujilere göre daha uzundur. Bu yüzden de ısı yalıtım ve dayanma kapasiteleri de daha düşüktür. Bunun sebebi ise uzun olan porselen kısmın yanma odasında ki sıcaklığa daha fazla maruz kalmasıdır.
Peki hangi bujiyi seçmeliyiz ?
Bu parçanın iyi bir şekilde çalışması için özel bir sıcaklık aralığı gerekmektedir. Bu sıcaklık aralığının alt sınırı 450 C’dir. Bu derece bujinin kendi kendini temizleme sıcaklığıdır. Bu sıcaklık eşiğinden itibaren, birikmiş kurum parçacıkları izolatör ucunda yakılarak ortadan kaldırılır.
Çalışma sıcaklığı uzun süreli olarak bu derecenin altında kalırsa, elektriksel iletken kurum parçacıklarının birikme ihtimali yüksektir. Hatta sonunda ateşleme gerilimi kıvılcım oluşturmak yerine kurum tabakasından araç topraklamasına akabilir.
850 C buji sıcaklığından itibaren izolatör o kadar çok ısınır ki, yüzeyinde kontrolsüz ateşlemeler meydana gelebilir. Buna da kızdırma ateşlemeleri adı verilmektedir. Bu tür kontrolsüz anormal yanmalar, motorda hasarlara neden olabilmektedir.
